Το χόμπι της φωτογραφίας και η κριτική


Σχεδόν όλοι έχουν κατά καιρούς διαχωρίσει τη φωτογραφία σε καλλιτεχνική και εφαρμοσμένη, ή σε δημιουργική και εμπορική, κατηγορίες στις οποίες ξεχνούν συνήθως να προσθέσουν την πρώτη και αυτονόητη της φωτογραφίας, αυτή των οικογενειακών αναμνήσεων. Και ο τρεις αυτές φωτογραφικές κατηγορίες, ή κατευθύνσεις, έχουν τα δικά τους κίνητρα, τους ιδιαίτερους στόχους τους και, κυρίως, τα προσαρμοσμένα σε κάθε περίπτωση κριτήρια επιτυχίας ή αποτυχίας.

Σχεδόν όμως ποτέ δεν γίνεται μνεία μιας ειδικής και άκρως διαδεδομένης κατηγορίας, αυτής του φωτογραφικού χόμπι, τής οποίας οι μοναδικοί λόγοι ύπαρξης είναι η απόλαυση, η διασκέδαση και η χαλάρωση. Δεν υπάρχουν εν προκειμένω ούτε ειδικά κίνητρα, ούτε επιδιωκόμενοι στόχοι, με συνέπεια να καθίσταται ανεφάρμοστη και περιττή κάθε κριτική. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μία ή περισσότερες δραστηριότητες στη ζωή τους που απαιτούν επένδυση κόπων, αντιμετώπιση δυσκολιών και ανάληψη ευθυνών. Το χόμπι συνιστά το διάλειμμα αυτών των δραστηριοτήτων. Το χόμπι δηλαδή είναι η επαναφορά της χαμένης αθωότητας των άδολων παιχνιδιών τής παιδικής ηλικίας. Των παιχνιδιών που δεν είχαν ιδιαίτερα κίνητρα και στόχους και που δεν επιδέχονταν την παραμικρή κριτική. Γι’ αυτό και τα παιδιά, βυθισμένα στα παιχνίδια, δεν έχουν ανάγκη από χόμπι. Απλώς παίζουν. Και μάλιστα το παιχνίδι τους είναι αυτό που παίρνει τις πιο σοβαρές διαστάσεις, αφού διεκδικεί τον πρώτο ρόλο σε μια συνήθως ανέφελη ζωή που δεν βαρύνεται από πιεστικές δραστηριότητες.

Η πορεία των φωτογράφων που επιθυμούν να ξεπεράσουν τα (πολύτιμα και σημαντικά) όρια της αναμνηστικής φωτογραφίας ακολουθεί τους εξής δρόμους. Πολύ λίγοι ανάμεσά τους επιλέγουν σαν βιοποριστικό επάγγελμα τη φωτογραφία, ακόμα λιγότεροι επιλέγουν τον δρόμο τής καλλιτεχνικής δημιουργίας, και οι συντριπτικά περισσότεροι υιοθετούν την κατεύθυνση τού φωτογραφικού χόμπυ. Ο χομπίστας φωτογράφος αντιμετωπίζει το χόμπυ του, τη συστηματική δηλαδή ενασχόληση με τη φωτογραφία, σαν ένα αγαπημένο παιχνίδι. Ένα παιχνίδι που απασχολεί, ενδεχομένως και επίμονα, το μυαλό του και τον χρόνο του, αλλά πάντα με τη χαλαρότητα μιας ευχάριστης απασχόλησης. Ο έρωτας για τον εξοπλισμό και η αναζήτηση μιας τεχνικής βελτίωσης ορίζουν το εύρος τού παιχνιδιού. Το χαρακτηριστικό πάντως στοιχείο τού χόμπι είναι ότι ο χομπίστας δεν το επιλέγει για να περιπλέξει και άλλο τη ζωή του.
Κατά συνέπεια δεν είναι ούτε λογικό ούτε συνηθισμένο να επιδιώκει την κριτική, η οποία θα τον θέσει αντιμέτωπο με τις αδυναμίες του και τις ελλείψεις του. Για τον χομπίστα υπάρχει μόνον μία κριτική, αυτή που τον επαινεί, και που κάνει έτσι το παιχνίδι του ακόμα πιο ευχάριστο. Ο χομπίστας αναζητεί και επιδιώκει την επιβεβαίωση των επιλογών του και τον εφησυχασμό τού εγωισμού του.

Αντίθετα, ο φωτογράφος που αντιμετωπίζει τόσο τον εξοπλισμό όσο και την τεχνική σαν απλά μέσα για μια καλλιτεχνική δημιουργική έκφραση έχει προσθέσει στη ζωή του μια γοητευτική ταλαιπωρία, όπου η αμφισβήτηση τής δουλειάς του μπορεί ενδεχομένως να τον πληγώνει, αλλά λειτουργεί κυρίως σαν ερεθιστικό κίνητρο ώστε να γνωρίσει καλύτερα τα όρια του εαυτού του και τής ευαισθησίας του. Είναι σίγουρο ότι δεν μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει αυτή την ελεύθερα επιλεγμένη δραστηριότητα σαν αγγαρεία, αλλά ούτε και σαν παιχνίδι ή χαλαρωτική διέξοδο. Ο φωτογράφος που έχει επιλέξει αυτή την κατεύθυνση γνωρίζει μάλιστα ότι η αρνητική κριτική, λογικά πιο συχνή από τη θετική, είναι όχι μόνον αποδεκτή, αλλά ευκταία, μια και προσθέτει στην αναμφισβήτητη απογοήτευση και μια μεγάλη πνευματική χαρά. Και είναι αυτή η χαρά ο πραγματικός στόχος τού δημιουργικού φωτογράφου. Μια τέτοια όμως χαρά δεν νοείται απαλλαγμένη από πιέσεις, αδιέξοδα, στενοχώριες και αμφιβολίες. Διαστάσεις απόλυτα ασύμβατες με την ίδια την έννοια τού χόμπυ.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις αναιρούν την ύπαρξη μιας γενικευμένης και απόλυτης φωτογραφικής κριτικής. Για να θεωρηθεί δηλαδή μια κριτική χρήσιμη ή αδιάφορη, ευπρόσδεκτη ή απευκταία, σωστή ή εσφαλμένη, πρέπει να ληφθεί υπόψη η φωτογραφική περιοχή μέσα στην οποίο κινείται ο φωτογράφος και η κατεύθυνση προς την οποία τείνει η φωτογραφία του.

(Άρθρο τού Πλάτωνα Ριβέλλη που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2009 στο ένθετο περιοδικό «Φωτογράφος» της εφημερίδας «Καθημερινή»)

10 σχόλια:

  1. Αχ, αυτοί οι παράλληλοι κόσμοι του Internet και των “συγγενών” site ....

    Κατά βάση δεν διαφωνώ με τα γραφόμενα του Πλάτωνα Ριβέλλη,
    (και ποιος μπορεί να διαφωνήσει ...)
    αλλά ακόμα και ο Ριβέλλης και ο οποιοσδήποτε Ριβέλλης που είναι πάνω απ' όλα φωτογράφος (ανεξαρτήτως κατηγοριοποίησης) τη στιγμή της φωτογράφησης δεν σκέφτεται την κριτική. Αν τη σκεφτεί ... το'χασε το παιχνίδι, τη φωτογραφία, το στιγμιότυπο, την “πατάτα”, το “αριστούργημα”.

    Η φωτογραφία ανεξαρτήτως κατηγορίας προϋποθέτει:
    - Εμπειρία (αποκτάται)
    - Κατάλληλο εξοπλισμό (αποκτάται συναρτήσει της εμπειρίας και των απαιτήσεων του χρήστη-φωτογράφου)
    - Ματιά (αποκτάται, δύσκολα μεν αλλά αν υπάρχει θέληση ...)
    - Και για την (αποκαλούμενη) καλλιτεχνική φωτογραφία πρέπει “να τό χεις” που λένε (κανείς δεν έγινε με το ζόρι καλλιτέχνης, είναι έμφυτο και συνάμα καλλιεργείται και δυναμώνει ...)

    Το Internet και τα φωτογραφικά forum έφεραν μια “επανάσταση” στην έκθεση φωτογραφίας και στην κριτική της (άπειρες φωτογραφίες και ... scripta manent αντίστοιχα) αλλά, καθότι χάθηκε η μοναδικότητα του μέσου, τι να πρωτοδεί και τι να πρωτοκριτικάρει κανείς.

    Βάλε και το σημαντικότερο που είναι ότι, για να γράψει κάποιος μια εμπεριστατωμένη κριτική τριών τεσσάρων σειρών, για να βάλει σε σειρά τις σκέψεις του και να τις πληκτρολογήσει θέλει ένα τέταρτο της ώρας, “μες το νερό”.

    Η αναντιστοιχία τώρα: Αν πήγαινες παλιότερα (προ Internet) αλλά και τώρα, σε μια “ζωντανή” έκθεση φωτογραφίας θα μπορούσες να πεις face-to-face με τον φωτογράφο, όλα όσα γράφεις εσύ, εγώ, όλοι οι άλλοι σε ένα φωτογραφικό φόρουμ? Μάλλον όχι!
    Θα έβλεπες τις αναρτημένες φωτό, παρέα με ένα καναπεδάκι και ένα ποτό στο χέρι και το μόνο που θα κατάφερνες να του πεις θα ήταν: “Ενδιαφέρουσα έκθεση φίλε Λουκά ... Γιόννεκ ... Πλάτωνα ... Μήτσο!”
    (το έχω ζήσει προ και μετά την Internet εποχή)

    Και για να τελειώσω με τα περί κριτικής θα αναφερθώ σε δυο διαφορετικά πρόσωπα-παραδείγματα από διαφορετικούς χώρους:

    - Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα: Ήταν “Ο” ποδοσφαιριστής αλλά, τώρα είναι το κλασσικό παράδειγμα κακού προπονητή.
    (ισχύει και το αντίθετο: Ο Αλεξ Φέργκιουσον, δεν ήταν ποτέ ποδοσφαιριστής κλάσεως, αλλά είναι άριστος προπονητής, ακόμα και στα γεράματά του)

    - Κώστας Γεωργουσόπουλος: Άριστος θεατρικός κριτικός (λογοτέχνης γαρ) αλλά, δεν έχει ασχοληθεί ούτε με την υποκριτική, ούτε με την σκηνοθεσία, αν και τις κριτικάρει αμφότερες.
    (ισχύει και το αντίθετο: Κανένας ηθοποιός ή σκηνοθέτης δεν κάνει θεατρική ή κινηματογραφική κριτική)

    Εν κατακλείδει για να γράψω αυτό το κείμενο, έκανα 40 λεπτά της ώρας, κάπνισα 2 τσιγάρα, ήπια δυο τσάγια και η κόρη μου με φωνάζει από το σπίτι, για να της κάνω επανάληψη στα Μαθηματικά της.

    Δύσκολο πράμα η κριτική Γιώργο ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Νovus με αφορμη αυτά που ειπες, θα μου επιτρεψεις να μιλησω για την προσωπικη πορεια μου και αν καποιος δει κατι απ αυτά στον εαυτο του εχει καλως. Αλλιως υγεια.. (όπως ειπες αλλου)
    Θα αφησω τους καθαρους καλλιτεχνες στην ακρη που κατά την γνωμη μου (εχουν και τον χρονο) να κανουν πρωταθλητισμο. Ασταματητη μελετη, ασταματητη φωτογραφιση. Θ’αφησω και τους επαναπαυμενους χομπιστες που αποζητουν τα χαδια και την καλη κριτικη για να χαιρονται-και καλα κανουν-την ζωη τους.
    Θα αφησω φυσικα και την εφηρμοσμενη-εμπορικη-βιοποριστικη φωτογραφια. Και θα μιλησω πλαγιως για την χομπιστικη ταλαιπωρια που σου δινει μεν απογοητευσεις αλλα και μεγαλες χαρες. Εκει που νοιωθω-ισως λαθος-ότι ανηκω.
    Καποιο διαστημα της ζωης μου ακουγα ασταματητα μουσικη σε συνδυασμο μιας μανιας hiend-ισμου αλλαζοντας συνεχως καλωδια και ενισχυτες. Και εφτασα στο σημειο να ακουω μονο jazz γιατι το μονο που μ’ενδιεφερε ηταν οι ηχοι-η μελωδια από μουσικα οργανα(εγχορδα, πνευστα..) η απομονωση μου απ τον κοσμο καλα κρατουσε. Ωσπου εκανα το κλικ και αρχισα ν ακουω και Καρρα μαζι με τον Λουδοβικο. Και γυρισα πισω.
    Φυσικα άλλο ανεκδοτο θα πω με τα παιδια μου, αλλης ποιοτητας ανεκδοτο θα πω σε μια μεγαλη-σχετικα αγνωστη- παρεα και άλλο ανεκδοτο με τους κολλητους μου. Αλλα το ‘’ανεκδοτο’’ δεν το παραταω.
    Τι θελω να πω. Δεν ειμαι ταγμενος φωτογραφικα πουθενα. Χρειαζομαι και τις μετριες(ισως και ‘’μπουρδες’’ για πολλους) φωτογραφιες για να μην ξανα-απομακρυνθω απ τον κοσμο.
    Και θα συνεχισω να κανω κριτικη και στις απλες-λαθος-κατά την γνωμη μου φωτογραφιες για να μην ξεχασω τους βασικους κανονες της, για να μην ξεχασω από που ηρθα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ... ειδικά από ένα φωτογράφο της στάθμης σου. Θέλει κι αυτή τον τρόπο της!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δεν με ενοχλούν οι ύβρεις των ανωνύμων (όλα αυτά είναι ένα πακέτο, η ασχετίλα, το ξεκατίνιασμα, η θρασυδειλία...), με ενόχλησε η ειρωνία σου Ηρακλή. Και εγώ ποτέ δεν θεώρησα τον εαυτό μου σπουδαίο φωτογράφο, δεν έχω κάνει εκτυπώσεις, δεν έχω κάνει εκθέσεις. Αυτό που υπερασπίζομαι είναι η φωτογραφική αλήθεια και αυτό που ψάχνω είναι σοβαροί άνθρωποι.
    Δεν κατάλαβα τον πανικό, την πρεμούρα και τα προβοκατόρικα σχόλια κάτω από μια πρόταση που δεν θίγει κανέναν.
    Το dpgr τους το χαρίζω, να κακοποιείται εκεί κάθε μέρα η φωτογραφική σκέψη, για νέο site μίλησα και απευθύνθηκα σε ανθρώπους με τους οποίους θεωρώ ότι μπορεί να γίνει διάλογος.
    Δεν απευθύνθηκα σε "παιδάκια" ανεξαρτήτως ηλικίας, σε λαϊκιστές, σε κομπλεξικούς, σε υβριστές. Αυτούς δηλαδή που προ πολλού έχουν καταλύσει το dpgr και έχουν τρέψει σε φυγή ότι καλό είχε. Αυτούς που οι ανοησίες τους αναρτώνται κάτω από την πρότασή μου.

    Γιατί τόση στενοχώρια παιδιά, μονά ζυγά δικά σας? Σας αφηνουμε τη χώρα δικη σας και θα μας απαγορεύσετε και την μετανάστευση?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Που την είδες την ειρωνεία στο πρώτο και στο δεύτερο μήνυμά μου εδώ?
    Ότι γράφω το εννοώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ''Που την είδες την ειρωνεία στο πρώτο και στο δεύτερο μήνυμά μου εδώ?''

    αυτο το ''εδω'' ozzy που ειπες ειναι η μεγαλη αληθεια της ζωης μας.
    δεν εχει σημασια που ειναι καποιος, εχει σημασια να ξερει που βρισκεται ο ιδιος. ολα τ αλλα βγαινουν τοσο αυθορμητα.. πιστεψε με..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. "...μαζική κουλτούρα...όγκοι κοπριά..."

    (από το "Βρώμικο ψωμί")

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Έρχονται στιγμές που οι σιωπές είναι ηδονικές αλλά και η μοναδική συνετή οδός.Και μην νομίσεις πως είναι σιωπές "εις... μνήμην".Σιωπές αξιοπρέπειας είναι και ενός αφόρητου εγωισμού ο οποίος με διακατέχει και είμαι άρρωστα περήφανος γι΄αυτόν. Ναι ίσως κατά βάθος να είμαι σνόμπ. Σήμερα θα σας αποκαλύψω και ένα μυστικό: Ναι, υπάρχουν μαλάκες ! Δεν ξέρω γιατί δεν πρέπει να το ομολογήσουμε. Δεν ξέρω επίσης γιατί πρέπει να συνδιαλεγόμαστε μαζί τους σε οποιοδήποτε επίπεδο. Ο χρόνος μου είναι πολύτιμος. Το ίδιο και το εγώ μου. Σιγά μην τόχω γιά τα μούτρα σας. Ήταν μοιραίο να σε βρίσουν, ήταν μαθηματικώς βέβαιο να σε μισήσουν, ήταν νομοτελειακό να σε αφορίσουν. Εδώ, σε αυτό τον άθλιο τόπο που σκοτώνουν τον ταχυδρόμο κάθε φορά που δεν τους φέρνει καλά μαντάτα, δεν έπρεπε να περιμένεις τίποτε διαφορετικό. Και σύ ανόητε άγγελε-εξάγγελε αφού δεν είχες νέα ευχάριστα να πείς, καλύτερα να μην τους πείς κανένα". Το πρόβλημά σου είναι ότι έχεις αρχίδια. Και μάλιστα μεγάλα. Και σε κάθε περίπτωση πολύ μεγαλύτερα από αυτά με τα οποία καταδέχεσαι να μοιραστείς τα όνειρά σου. Τα άγια τοις κυσί που λένε. Σκάσε επιτέλους και απόλαυσε την ηδονή του να τους αφήσεις ανάλλαχτους. Πές στο κοράκι πόσο όμορφη φωνή έχει, μίλησε στην ιπποποταμίνα γιά την κομψή σιλουέττα της, παίνεσε την ύαινα γιά την αγαθοσύνη της, κάνε πως θαυμάζεις το γουρούνι γιά τους τρόπους του.
    Ο θαυμαστός κόσμος των ζώων!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ''παίνεσε την ύαινα γιά την αγαθοσύνη της'' ναι!!! αυτο ακριβως. αλλα μην την αφησεις να νικησει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. και φυσικα η υαινα ειναι ενα συμπαθεστατο ζωο που λειτουργει συμφωνα με την φυση της.
    μεταφορικα λοιπον..
    αν εβαζες εναν οποιονδηποτε ανθρωπο να μεγαλωσει μονος του σε ενα νησι και μετα τον εφερνες στον ''πολιτισμο'' μας, ποιος ο λογος να 'κατασπαραξει'' οποιονδηποτε? ποιος ο λογος να θελει να ψοφησει η αγελαδα του γειτονα?
    δεν ειμαι σιγουρος. μια σκεψη εκανα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή