Εικαστικές τέχνες και φωτογραφία


Τι ωραία φωτογραφία! Σαν πίνακας ζωγραφικής...

Σαχλαμάρες, το τελευταίο πράγμα στο οποίο πρέπει να ποντάρει η φωτογραφική τέχνη είναι η ανάδειξη της μέσω μιας εικαστικής αισθητικής.

Είναι κλασική πλάνη αξιολόγησης όταν η φωτογραφία κρίνεται με τα εικαστικά κριτήρια της ζωγραφικής, "σαν ζωγραφικός πίνακας", υπερεκτιμώντας έτσι επιφανειακά μια καταγραμμένη φυσική ομορφιά, η αναπαράσταση της οποίας, ναι μεν στη ζωγραφική έχει πολύ μεγάλη αξία γιατί προέρχεται και συνδέεται με μια πολύ δύσκολη τεχνοτροπία, στη φωτογραφία όμως συνήθως αφορά μια υπεραπλούστατη καταγραφή.

Αποπροσανατολίζεται ο θεατής από την αναζήτηση του ουσιαστικού καλλιτεχνικού περιεχομένου της φωτογραφίας, αυτού που έχει να κάνει με την βαθύτητα της ματιάς του φωτογράφου και λανθασμένα αξιολογεί τις "εικαστικές" αρετές της.

Στις εικαστικές τέχνες έχουμε μεν μια τελική εικόνα=υποκειμενική αναπαράσταση αλλά αυτή έχει προέλθει από τη μορφοποίηση πρώτης ύλης. Η διαδικασία ξεκινά εκ του μηδενός, υπάρχει μια πρώτη άμορφη ύλη και ο καλλιτέχνης, μέσω της δύσκολης τεχνοτροπίας, καταλήγει στο τελικό έργο.

Έχουμε λοιπόν 1. Αναπαράσταση του πραγματικού ή φανταστικού 2. Τεχνοτροπία.

Στη φωτογραφία δεν υπάρχει αναπαράσταση αλλά αυτόματη αντιγραφή, δεν υπάρχει μορφοποίηση πρώτης ύλης που προυποθέτει τεχνοτροπία αλλά χειρισμός στην ουσία ενός φωτοτυπικού μηχανήματος (τεχνική). Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα αντικειμενικό φωτο-αντίγραφο της πραγματικότητας και όχι μια υποκειμενική αναπαράσταση.
Ο δημιουργός διαχειρίζεται την ίδια την πραγματικότητα και δεν μορφοποιεί εκ του μηδενός. Η εικόνα αντιγράφεται αυτόματα και δεν κατασκευάζεται μέσω κάποιας συγκεκριμένης και προοδευτικής διαδικασίας που προυποθέτει πρώτη ύλη και τεχνοτροπία, μέσω των οποίων υλοποιείται τελικά η εικασία του δημιουργού. Η περίφημη μεταμόρφωση της πραγματικότητας δεν αναιρεί ότι αυτό που καταγράφηκε υπήρξε σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και δεν κατασκευάστηκε.

Όλες αυτές οι διαφορές που αναφέρω ίσως ήταν οι αιτίες της μη αναγνώρισης της φωτογραφίας σαν μορφή τέχνης και της απαξίωσής της από εκπροσώπους των άλλων τεχνών.

Η φωτογραφία είναι εικόνα μέρους της πραγματικότητας,
σαφώς η περιγραφική της δύναμη και η "αλήθεια" της είναι μικρές και αδύναμες,
σαφώς και, ως εικόνα, είναι δισδιάστατη,
σαφώς και, ως ανεπαρκής και αδύναμη πληροφορία, εμπεριέχει το "ψεύδος" της στιγμής και την "ανατροπή" απέναντι στη αληθινή ροή της όλης πραγματικότητας,
τέλος σαφώς ο φωτογράφος επιλέγει τη φόρμα της.

Όμως αυτό που απεικονίζει δεν αποτελεί φαντασιακή σύλληψη ούτε αναπαράσταση. Αποτελεί ντοκουμέντο/αντίγραφο (και μιλώ για την αρχική φωτογραφική λήψη). Αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι αυτό που απεικονίζει υπήρξε στην πραγματικότητα, και αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της γοητευτικής της δύναμης.

Η δύναμη της φωτογραφίας είναι η περιγραφή της, μιά λεπτομέρεια της πραγματικότητας επιλεγμένη από τον φωτογράφο, ένα crop στο χώρο και στο χρόνο, που η μοναδικότητά του σε σχέση και με τη φόρμα (μορφή) που του δίνει ο φωτογράφος, δημιουργούν ένα ποιητικό οπτικό λόγο-εντελώς διαφορετικό από τον νοητό πεζό λόγο της ρέουσας στο χρόνο πραγματικότητας.

Όμως, αυτή η στιγμιαία, αφαιρετική περιγραφή, με όλα τα χαρακτηριστικά της που μετατρέπουν ένα γεγονός σε φωτογραφικό, πάντα ξέρεις ότι υπήρξε στ' αλήθεια, έστω και κάπως αλλιώς.

Συγκινεί πολύ όταν υπάρχει η πεποίθηση ότι ο φωτογράφος είδε και απαθανάτισε ένα άξιόλογο γεγονός, καθώς και ο τρόπος που το έκανε. Αυτή είναι η φωτογραφική αντίληψη. Το ίδιο γεγονός, εάν είναι φτιαγμένο σε υπολογιστή, άρα ανύπαρκτο, άρα μια φαντασιακή αναπαράσταση, αντιμετωπίζεται πια εικαστικά. Δεν εντυπωσιάζει πλέον τόσο το φανταστικό γεγονός αλλά εκτιμάται η τεχνοτροπία και η αισθητική, θαυμάζεται η φαντασία, συγκινεί η σημειολογία της εικόνας. Το καλλιτεχνικό περιεχόμενο μετατοπίζεται από την ουσία του γεγονότος στην ποιότητα της αναπαράστασής του.

Η φωτογραφία είναι μια άυλη αφαιρετική τέχνη, ένας "ασαφής" ποιητικός οπτικός λόγος που δεν εμπεριέχει συνειδητή σημειολογία, ούτε μπορεί να ερμηνευτεί με απτούς και λογικοφανείς όρους. Στις εικαστικές τέχνες αυτό είναι δυνατόν γιατί υπάρχει η διαμορφωθείσα ύλη που αντανακλά την τεχνοτροπία, μια τεχνοτροπία που μπορεί να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί με όρους εικαστικής αισθητικής.

Στη φωτογραφία δεν υπάρχει η άμεση σχέση δημιουργός-τεχνοτροπία-έργο αλλά αποτελεί στην ουσία μια πρόταση, μια επιλογή από ένα πλήθος πληροφοριών εκ μέρους του καλλιτέχνη. Και είναι σ' αυτό το σημείο περισσότερο ίσως "εγκεφαλική" τέχνη, η τέχνη της αντιληπτικότητας θα έλεγα, παρά "δημιουργική", με την έννοια παραγωγής και μορφοποίησης μιας εσωτερικής δυναμικής σε έργο.

Το ότι το ντοκουμέντο μπορεί στην πορεία να παραποιηθεί δεν ακυρώνει την αρχική της ιδιότητα. Και κατά τη γνώμη μου η εικαστική της πορεία ξεκινά από τη στιγμή που με τη φόρμα ή την επεξεργασία παραμορφώνεται το αυθεντικό γεγονός ή όταν αυτό παραποιείται με αφαιρέσεις πραγματικών στοιχείων ή προσθέσεις φανταστικών, όπως συμβαίνει στις ψηφιακές ζωγραφιές (digital art).

Parallel


Συντροφικότητα σε μια μικρή πορεία ζωής. Απαραίτητη, πολύτιμη, και για την ολοκλήρωση του ατόμου αλλά και σαν βασικό δομικό κοινωνικό στοιχείο.
Πόσο παρεξηγημένη όμως είναι? Προσπαθώντας να κατανοήσω την αληθινή της διάσταση αρχίζω να αντιλαβάνομαι τις ψευδείς συμβάσεις που την καταδυναστεύουν:

Συντροφικότητα δεν είναι μόνο ερωτική έλξη. Η συντοφικότητα δεν είναι η μοναδική ερωτική έλξη.
Συντροφικότητα δεν είναι εξουσία, δεν είναι υποταγή.
Συντροφικότητα δεν είνα αυτοθυσία αλλά ουσιαστική βοήθεια.
Δεν είναι ταύτιση αλλά κατανόησηση και σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων.
Δεν είναι συμβιβασμός αλλά επιλογή.

Ο καθένας πρέπει και οφείλει να κρατά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, τα ενδιαφέροντά του, τις δικές του σχέσεις, φιλίες και να ανανεώνει διαρκώς την προσωπικότητά του, ώστε και η ίδια η συντροφικότητα να επαναφορτίζεται με νέα ενέργεια.

Η πορεία δεν είναι κοινή αλλά παράλληλη.

Flying




White Angel




Η μάχη της φόρμας και η συνθηκολόγηση του θέματος



Ο τίτλος της ανάρτησης αυτής αφορά ένα άρθρο του Γιάννη Στρατουδάκη το οποίο, με την άδειά του, παραθέτω στη συνέχεια. Πήρα την πρωτοβουλία όταν σε σχόλιό του στο dpgr για τη συγκεκριμένη φωτογραφία μου, έγραψε ότι θα ήθελε να συνοδεύει αυτό το άρθρο.

Η μάχη της φόρμας και η συνθηκολόγηση του θέματος

"Όπως και να έχει, η Φωτογραφία ως τέχνη, δεν είναι παρά μια διαρκής αλλιλεπίδραση φωτογράφου-θεατή, ακόμα και αν ο θεατής είναι ο ίδιος ο φωτογράφος και μόνο.
Ένα φαινόμενο λοιπόν, που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης μιας φωτογραφίας, είναι ο εντυπωσιασμός που προκαλεί στο ανθρώπινο μάτι η φόρμα. Αυτό βέβαια είναι κάτι λογικό, αν αναλογιστούμε ότι έτσι αντιλαμβάνεται και αρχειοθετεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος τα οπτικά ερεθίσματα, συγκρίνοντάς τα δηλαδή με μόνιμες μνήμες απλών σχημάτων, χρωματων και λοιπών ερεθισμάτων που καταγράφονται σ' αυτόν απ' τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της ζωής.
Είναι επίσης εύκολα παρατηρήσιμο το γεγονός ότι πολλοί φωτογράφοι οδηγούνται ουσιαστικά σε ένα κυνήγι φορμαλισμού, πολλές φορές ακραίου, χάνοντας ή ξεχνώντας την έννοια του θέματος, του περιεχομένου μιας φωτογραφίας, ακόμα και από εκείνη την πρώτη στιγμή της λήψης της.
Συμβαίνει δηλαδή το εξής παράδοξο: Ακόμη και όταν ο επίδοξος φωτογράφος αντιληφθεί ένα πραγματικά φωτογραφικά σημαντικό γεγονός, περιπλέκεται σε ένα λαβύρινθο σκέψεων και αποφάσεων για το πως θα πρέπει να αποδοθεί οπτικά, όχι όμως για να ενδυναμώσει το θέμα του, αλλά κυρίως για να ενδυναμώσει τη φόρμα, πιστεύοντας λανθασμένα ότι έτσι ενδυναμώνει και το θέμα.
Φυσικά αυτό έχει να κάνει και με την αποδοχή μιας φωτογραφίας απο το εκάστοτε κοινό. Μια φορμαλιστικά δυνατή φωτογραφία αλλά με αδύναμο έως ανύπαρκτο περιεχόμενο, συνήθως γίνεται δεκτή ευκολότερα απο μια ισχυρή θεματικά φωτογραφία αλλά με ασθενέστερη φόρμα. Το κοινό δηλαδή, αναλόγως την οπτική του εκπαίδευση, χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον τον πιο απλό μηχανισμό οπτικής ανάγνωσης που έχει, με αποτέλεσμα να εντυπωσιάζεται κυρίως απο το περίβλημα.
Βέβαια αυτή η παραδοχή μας οδηγεί απευθείας στην αρχή του θέματος, για τη σχέση δηλαδή φωτογράφου και θεατή. Ίσως πολλές φορές, η επέμβαση στην ψυχολογία και στον τρόπο σκέψης του φωτογράφου απ' το κοινό είναι τόσο μεγάλη που άθελά του οδηγείται σε αρτηριοσκληρωτικές και στείρες αντιλήψεις για το πως πρέπει να είναι μια καλή φωτογραφία, και άρα για το πως πρέπει να προσεγγίζεται ένα ενδιαφέρον θέμα, χάνοντας ουσιαστικά την ισορροπία που είναι και το κλειδί μιας επιτυχημένης σημαντικής φωτογραφίας."

κείμενο: John Stratoudakis

Τι θα γίνει τελικά?



Tο φιλοξενο found object σου, με αγχωνει Novus. με αναγκαζει να πιεζω το μυαλο μου να κανει σκεψεις που δεν θα ειχα αναγκη να τις κανω αν δεν το γνωριζα.
Oταν (ας πουμε) αποφασιζω και λεω "ασχολουμαι με την καλλιτεχνικη φωτογραφια" δεν βαζω αυτοματα "στεγανα"? Δεν πλησιαζω τους ανθρωπους-τα ζωα-τα αντικειμενα με στοχο να τα χρησιμοποιησω υπερ μου, μεσα σε φορμαλιστικα καδρα, μεταμορφωσεις,περιεχομενα? δεν βαζω αυτοματα "στεγανα" και στην ζωη μου, στον τροπο που ζω και επικοινωνω?
σκεφτομαι, αναρωτιεμαι, περιμενω ψαχνοντας απαντησεις, να βαλω σε σειρα τις σκεψεις μου για να μπορεσω να συνεχισω...
Γιατι καποιος μου ειπε οτι το εργο του Βαγκ-Γκογκ πολλοι το αγαπησαν, την ζωη του κανεις.
Δεν με πειραζει να πεσω.. θα σηκωθω. Με νοιαζει ομως να μην ξεπεσω.

Αποστολός Δημήτρης