Εικαστικές τέχνες και φωτογραφία


Τι ωραία φωτογραφία! Σαν πίνακας ζωγραφικής...

Σαχλαμάρες, το τελευταίο πράγμα στο οποίο πρέπει να ποντάρει η φωτογραφική τέχνη είναι η ανάδειξη της μέσω μιας εικαστικής αισθητικής.

Είναι κλασική πλάνη αξιολόγησης όταν η φωτογραφία κρίνεται με τα εικαστικά κριτήρια της ζωγραφικής, "σαν ζωγραφικός πίνακας", υπερεκτιμώντας έτσι επιφανειακά μια καταγραμμένη φυσική ομορφιά, η αναπαράσταση της οποίας, ναι μεν στη ζωγραφική έχει πολύ μεγάλη αξία γιατί προέρχεται και συνδέεται με μια πολύ δύσκολη τεχνοτροπία, στη φωτογραφία όμως συνήθως αφορά μια υπεραπλούστατη καταγραφή.

Αποπροσανατολίζεται ο θεατής από την αναζήτηση του ουσιαστικού καλλιτεχνικού περιεχομένου της φωτογραφίας, αυτού που έχει να κάνει με την βαθύτητα της ματιάς του φωτογράφου και λανθασμένα αξιολογεί τις "εικαστικές" αρετές της.

Στις εικαστικές τέχνες έχουμε μεν μια τελική εικόνα=υποκειμενική αναπαράσταση αλλά αυτή έχει προέλθει από τη μορφοποίηση πρώτης ύλης. Η διαδικασία ξεκινά εκ του μηδενός, υπάρχει μια πρώτη άμορφη ύλη και ο καλλιτέχνης, μέσω της δύσκολης τεχνοτροπίας, καταλήγει στο τελικό έργο.

Έχουμε λοιπόν 1. Αναπαράσταση του πραγματικού ή φανταστικού 2. Τεχνοτροπία.

Στη φωτογραφία δεν υπάρχει αναπαράσταση αλλά αυτόματη αντιγραφή, δεν υπάρχει μορφοποίηση πρώτης ύλης που προυποθέτει τεχνοτροπία αλλά χειρισμός στην ουσία ενός φωτοτυπικού μηχανήματος (τεχνική). Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα αντικειμενικό φωτο-αντίγραφο της πραγματικότητας και όχι μια υποκειμενική αναπαράσταση.
Ο δημιουργός διαχειρίζεται την ίδια την πραγματικότητα και δεν μορφοποιεί εκ του μηδενός. Η εικόνα αντιγράφεται αυτόματα και δεν κατασκευάζεται μέσω κάποιας συγκεκριμένης και προοδευτικής διαδικασίας που προυποθέτει πρώτη ύλη και τεχνοτροπία, μέσω των οποίων υλοποιείται τελικά η εικασία του δημιουργού. Η περίφημη μεταμόρφωση της πραγματικότητας δεν αναιρεί ότι αυτό που καταγράφηκε υπήρξε σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και δεν κατασκευάστηκε.

Όλες αυτές οι διαφορές που αναφέρω ίσως ήταν οι αιτίες της μη αναγνώρισης της φωτογραφίας σαν μορφή τέχνης και της απαξίωσής της από εκπροσώπους των άλλων τεχνών.

Η φωτογραφία είναι εικόνα μέρους της πραγματικότητας,
σαφώς η περιγραφική της δύναμη και η "αλήθεια" της είναι μικρές και αδύναμες,
σαφώς και, ως εικόνα, είναι δισδιάστατη,
σαφώς και, ως ανεπαρκής και αδύναμη πληροφορία, εμπεριέχει το "ψεύδος" της στιγμής και την "ανατροπή" απέναντι στη αληθινή ροή της όλης πραγματικότητας,
τέλος σαφώς ο φωτογράφος επιλέγει τη φόρμα της.

Όμως αυτό που απεικονίζει δεν αποτελεί φαντασιακή σύλληψη ούτε αναπαράσταση. Αποτελεί ντοκουμέντο/αντίγραφο (και μιλώ για την αρχική φωτογραφική λήψη). Αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι αυτό που απεικονίζει υπήρξε στην πραγματικότητα, και αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της γοητευτικής της δύναμης.

Η δύναμη της φωτογραφίας είναι η περιγραφή της, μιά λεπτομέρεια της πραγματικότητας επιλεγμένη από τον φωτογράφο, ένα crop στο χώρο και στο χρόνο, που η μοναδικότητά του σε σχέση και με τη φόρμα (μορφή) που του δίνει ο φωτογράφος, δημιουργούν ένα ποιητικό οπτικό λόγο-εντελώς διαφορετικό από τον νοητό πεζό λόγο της ρέουσας στο χρόνο πραγματικότητας.

Όμως, αυτή η στιγμιαία, αφαιρετική περιγραφή, με όλα τα χαρακτηριστικά της που μετατρέπουν ένα γεγονός σε φωτογραφικό, πάντα ξέρεις ότι υπήρξε στ' αλήθεια, έστω και κάπως αλλιώς.

Συγκινεί πολύ όταν υπάρχει η πεποίθηση ότι ο φωτογράφος είδε και απαθανάτισε ένα άξιόλογο γεγονός, καθώς και ο τρόπος που το έκανε. Αυτή είναι η φωτογραφική αντίληψη. Το ίδιο γεγονός, εάν είναι φτιαγμένο σε υπολογιστή, άρα ανύπαρκτο, άρα μια φαντασιακή αναπαράσταση, αντιμετωπίζεται πια εικαστικά. Δεν εντυπωσιάζει πλέον τόσο το φανταστικό γεγονός αλλά εκτιμάται η τεχνοτροπία και η αισθητική, θαυμάζεται η φαντασία, συγκινεί η σημειολογία της εικόνας. Το καλλιτεχνικό περιεχόμενο μετατοπίζεται από την ουσία του γεγονότος στην ποιότητα της αναπαράστασής του.

Η φωτογραφία είναι μια άυλη αφαιρετική τέχνη, ένας "ασαφής" ποιητικός οπτικός λόγος που δεν εμπεριέχει συνειδητή σημειολογία, ούτε μπορεί να ερμηνευτεί με απτούς και λογικοφανείς όρους. Στις εικαστικές τέχνες αυτό είναι δυνατόν γιατί υπάρχει η διαμορφωθείσα ύλη που αντανακλά την τεχνοτροπία, μια τεχνοτροπία που μπορεί να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί με όρους εικαστικής αισθητικής.

Στη φωτογραφία δεν υπάρχει η άμεση σχέση δημιουργός-τεχνοτροπία-έργο αλλά αποτελεί στην ουσία μια πρόταση, μια επιλογή από ένα πλήθος πληροφοριών εκ μέρους του καλλιτέχνη. Και είναι σ' αυτό το σημείο περισσότερο ίσως "εγκεφαλική" τέχνη, η τέχνη της αντιληπτικότητας θα έλεγα, παρά "δημιουργική", με την έννοια παραγωγής και μορφοποίησης μιας εσωτερικής δυναμικής σε έργο.

Το ότι το ντοκουμέντο μπορεί στην πορεία να παραποιηθεί δεν ακυρώνει την αρχική της ιδιότητα. Και κατά τη γνώμη μου η εικαστική της πορεία ξεκινά από τη στιγμή που με τη φόρμα ή την επεξεργασία παραμορφώνεται το αυθεντικό γεγονός ή όταν αυτό παραποιείται με αφαιρέσεις πραγματικών στοιχείων ή προσθέσεις φανταστικών, όπως συμβαίνει στις ψηφιακές ζωγραφιές (digital art).

7 σχόλια:

  1. Eξαιρετική τοποθέτηση που θέλει την φωτογραφία
    κυρίαρχη και αυτοτελή ως Τέχνη και όχι πτωχοσυγγενή ή καρικατούρα άλλων "αδελφών" Τεχνών. Από το "κοίτα τί θέλω να σου πώ" του Winograd ή του Streit ή του Εσκενάζυ μέχρι του "κοίτα τί μπορώ να κάνω" του Parr ή του Turner υπάρχει μιά άβυσσος, η ίδια ακριβώς άβυσσος που υπάρχει ανάμεσα στην ερωτική πράξη και στον κατά μόνας αυνανισμό.Και ενώ πίσω από κάθε ανάγκη γιά γνήσια καλλιτεχνική έκφραση υπάρχει το "αμφίδρομον" ως ...εκ των ουκ άνευ (ακόμη και ενα αγνοία του Καλλιτέχνη και κυρίως τότε) πίσω από την μίμησή της δεν υποκρύπτεται τίποτε άλλο πλην της ανάγκης γιά αυτοπροβολή δηλαδή γιά την κοινή ανοησία.(Βέβαια και η ..."κοινή κονόμα" δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη αλλά αυτήν τουλάχιστον την σέβομαι διότι εκτιμώ αφάνταστα τον συνειδητό έμπορο και σε κάθε περίπτωση πολύ περισσότερο από τον κατά φαντασίαν δημιουργό).
    Βέβαια όλα αυτά δεν είναι καινούργιες ιστορίες πάνε πολλές-πολλές δεκαετίες πίσω όταν αρχίσαμε δηλαδή να μπερδεύουμε την ποίηση του Καβάφη με τα στιχάκια του ημερολογίου, απλώς με την απόλυτη επικράτηση του διαδικτύου, ακόμη και το απόλυτο τίποτα δύναται σήμερα να αποκτήσει κάποια σημαντική οντότητα και ίσως αύριο, (γιατί όχι?) ακόμη και ...φιλοσοφικό υπόβαθρο.
    Δεν γρινιάζω, δεν μεμψιμοιρώ ούτε κάν παραπονούμαι.Απλώς "γρηγορώ".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ καλή η ανάλυσή σου σε ένα τόσο μεγάλο θέμα όπως το κόμπλεξ πολλών φωτογράφων (γιατί δεν μπορεί να είναι κόμπλεξ της Φωτογραφίας). Θα συμπληρώσω ότι ακόμα και η πρόσθεση στοιχείων πέρα των "νεκρών" αντικειμένων, όπως ένας άνθρωπος, εμπεριέχει αυτή την ίδια λογική, της ζωγραφικής πρόσθεσης και τακτοποίσης επάνω στο λευκό πλαίσιο. Οσο σκληρό και αν ακούγεται, οποιοδήποτε άλλο είδος φωτογραφίας, πέρα της απομόνωσης και σύλληψης μιας στιγμής της πραγματικότητας, κινείται επάνω στα πατήματα της προσθετικής λογικής όπως και η ζωγραφική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Τι ειναι τεχνη?ποτε ποιος γιατι και με τι κριτηρια εδωσε τον ορισμο?ποιες οι μορφες της?ποιες και με τι κριτηριο δομημενες οι κατηγοριες της?ποιες και απο που προεκυψαν οι διαφορες των εκαστοτε χωροχρονικων κατηγοριων της?ποιος και τι ζορι τραβαει αν η φωτογραφια ειναι τεχνη η καυλα?τι βαση εχει ο μυθος οτι ο μονος καλιτεχνης ειναι ο κωλος της κατσικας που τα φτιαχνει στρογγυλα και γιατι καταξιωμενοι καλιτεχνες δεν καταφεραν να τον ανατρεψουν?

    http://www.youtube.com/watch?v=hfeRmffsYqs

    Junior

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @ Aνώνυμο-Τζούνιορ:
    Θαυμάσιοι προβληματισμοί αν πρώτα βεβαίως
    έχεις πάρει την απόφαση να αυτοχειριαστείς.
    Αλλά φαντάσου τί έκπληξη μπορεί να δοκιμάσεις
    όταν ξαφνικά ανακαλύψεις πως όσες συμβάσεις
    κι αποδοχές απαιτούνται γιά να ζήσεις, άλλες
    τόσες κι ακόμη περισσότερες, χρειάζονται και
    γιά να πεθάνεις. Χώρια που στην δεύτερη
    περίπτωση δεν μπορείς και να αλλάξεις γνώμη.

    Ζωή σε μάς !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Φίλε μου Ανώνυμε δεν είναι δύσκολο να βρεις πλήθος ορισμών περί Τέχνης αν ψάξεις (που πιστεύω πως ήδη το έχεις κάνει) Στο πέρασμα των αιώνων πολλοί έδωσαν το δικό τους ορισμό στο θέμα και το internet ευτυχώς μας παρέχει τις πληροφορίες αυτές απλόχερα. Επί του θέματος που έθεσε ο οικοδεσπότης έχεις να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις κάτι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. junior, αυτο το ''στρόγγυλο'' ψαχνουμε.. :)

    εγω αυτο που δεν μπορω να καταλαβω ειναι πως αγοραζοντας ενα αμαξι, τζιπ ας πουμε, προσπαθουμε να αποδειξουμε οτι παει ακομη καλυτερα και στην εθνικη. αλλοι που εχουν μερσεντες λενε οτι μπορουν ανετα και στο χωμα..
    αντι να μας φτανει αυτο που κανουμε και εκφραζομαστε, θελουμε να παρουμε ''τιτλο'' για την εκφραση μας..
    ναι, αυτο ειναι η φωτογραφια. και σε αλλες συζητησεις ολοι καταλαβαινουμε και τι ειναι καλλιτεχνικη φωτογραφια.
    το θεμα ειναι να περασει στην κατηγορια που θελουμε το εργο μας η να προσπαθησουμε να το ''στρογγυλοποιησουμε'' χωρις ακμες,ζηλειες,γωνιες,φιλοδοξιες, για να ''πει'' σε τελικη αναλυση κατι?

    παω να παιξω με τον υπολογιστη μου για να κανω μια ψηφιακη δημιουργια. και η σκεψη μου θα ειναι μονο αν θα καταφερω κατι καλο. κι ας ξερω οτι δεν θα κανω φωτογραφια.. πιστευω οτι δεν ενοχλω κανεναν απ την στιγμη ομως που δεν θα ενοχλησω κι εγω κανεναν..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. jstratoudaki επι του θεματος που εθεσε ο οικοδεσποτης θα ηθελα να προσθεσω μια φραση του Μπεηκον η οποια αναφερετε στο συμπαν,εσυ τωρα οπου συμπαν βαλε τεχνη...

    Το συμπαν δεν μπορει να περιοριστει στα συνορα της αντιληψης μας,πραγμα που καναμε μεχρι σημερα.Απεναντιας η αντιληψη ειναι εκεινη που πρεπει να αναπτυχθει για να χωρεσει το συμπαν.

    Επισης θα ηθελα να κανω και μια αφαιρεση στο θεμα απλα για να ξεφυγει απο την διαιρετικη λογικη που φτιαχνει βασηλειαδες.Θα αφαιρουσα λοιπον την λεξη... σαχλαμαρες... του νοβους,την φραση... κοινη ανοησια... του παυλου,η μαλλον αυτη θα την αφηνα λογω εντολης γιατρου για αεναα ναι,και απο σενα θα αφαιρουσα την λεξη... κομπλεξ.Σ ολα τ αλλα συμφωνω οπως συμφωνω και με την υπαρξη κομματων στην δημοκρατια οπως συμφωνω και με την γεννηση αργηγων μεσω καταστασεων αναρχιας.Ψευδεις συμβασεις φιλε μου... που καταδυναστευουν την αγνη συντροφικοτητα σε μια πορεια παραλληλη κι οχι κοινη που λεει ο οικοδεσποτης σε μια προηγουμενη αναρτηση!

    Junior

    ΑπάντησηΔιαγραφή